Uzay Sondası Nedir ? Uzay sondasının Özellikleri Nelerdir ?
Biz insanlar uzayda aydan başka bir cisme ayak basamamamıza rağmen nasıl oluyor da uzaydaki cisimler hakkında bunca bilgiye sahip olabiliyoruz. Aklınıza teleskoplar ve diğer gözlem araçları geldiyse kısmen de olsa doğru cevabı verdiniz ama bu cevap da sahip olduğumuz bilgilere bakarsak yeterli değil. Aslında uzay araştırmalarında bir çok yöntem ve teknoloji kullanılsa da bu gün biz uzaydaki gözlerimiz olan uzay sondalarını inceleyeceğiz.
Uzay Sondası Nedir ?
Uzay da yer alan Cisimlere dünyanın yer çekiminden kurtularak gidip veri toplayan robotik uzay aracı ve yerine getirmiş olduğu görevlere uzay sondası denir. Yani kısaca uzay araç ve onun uzaydaki cisimlerden veri toplama işlemi de diyebiliriz.
Son zamanlarda yeni bir gezegen arayışının hız kazandığının fark etmişsinizdir. Yeni bir gezegen bulunmasında ve onun yaşanılabilir olduğunu anlaya bilinmesinde uzay sondalarının rolü azımsanamayacak seviyede ki bir çok bilim insanı ve uzay denince en çok akla gelen isimlerden biri olan Stephan Hawking ‘e göre dünyayı yok olma tehlikesi karşısında yaşana bilecek başka bir gezegen bulmak oldukça önemli.
Uzay Sondası Ne İşe Yarar ?
Yukarıda biraz bahsettim ama bu konulara meraklıysan yeterince detay vermediğimi fark etmişsindir. Uzayı hepimizin merak ederiz burada olduğuna göre sende merak ediyorsun ama şuan için uzaydaki gezegenlere kayan yıldızlara asteroideler galaksilere ve diğer uzay cisimlerine gitme imkanımız yok. Dur şuradan marsa 2 dakika gidip örnek alayım bilgi toplayayım diyemezsiniz. Bilim insanları da uzay araçlarını bizim yerimize araştırma yapsın diye göndermekteler.
Uzay araçlarının özel kameralar ve özel cihazlarla donatılmışlardır. Bu cihazlar veri toplanmasında ve görevin gerekliliklerini yerine getirilmesinde kullanılıyor. Zaman zaman uzay araçları gönderildikleri uzay cisminden örneklerde toplarlar mesela Hayabusa 2 uzay araçı gök cismine iniş yaparak gök cisminden örnekler topladı. Hayabusa 2 aracının Ryugu göktaşına topladığı veriler aracılığıyla güneş sisteminin oluşumu hakkında ipuçları elde edilmesi beklenmektedir.
Uzay araçları her zaman Hayabusa 2 gibi geri gelmeye bilir bazıları tek yönlü uzun bir yolculuğa çıkarlar. Uzayın derinliklerine gönderilen bu araçların yolculuk esnasında bozulmaması için uzayın zorlu şartlarına dayanacak şekilde tasarlanırlar ve de üretilirler.
Sadece uzay aracı değil yanın da taşıdığı cihazlarında uzayın ve gezegenlerin zor koşularına dayanabilmesi gerekiyor. Bunun için uzay cihazlarının yanında: Manyetometreler, kızılötesi, mikrometreler, radyometreler, görünür ve ultraviyole ışığa duyarlı televizyon kameraları, güneş rüzgârı ve kozmik ışınları ile gama ışınları için özel detektörler gibi cihazlar göreve göre yanında bulundurması gerekebilir.
Uzay Sondaları (Araçları) Güçlerini Nereden Alıyor ?
Yukarıdan anlayacağın üzere uzay sondaları uzak yerlere gidip aylarca kalıp gelmiyorlar hatta bazıları dönmemek üzeri yolarına devam ediyor. Şimdi aklından ” iyide bu kadar yol gidebilmeleri için gereken yakıtları nereden buluyorlar” diye geçirebilirsin. Nede olsa ilerleye bilmeleri için bir yakıta ihtiyaçları var. Ve bu ihtiyacın giderilmesinin de 2 yolu var.
- Güneş panelleri
- Radyoaktif maddelerin çürümesi
1.Güneş panelleri
Bir çok uzay aracından görmüşsündür yanlarına açılmış uzun güneş panelleri bulunur. Bu sayede milyarlarca yıl boyunca tükenmeyecek güneşten yararlanabilecekler oldukça iyi değil mi ? Değil çünkü güneş panellerinin işe yaraması için güneşi doğrudan görmesi gerekir ama güneşin olmadığı veya gezegenlerin, doğal uyduların ve güneş enerjisinin çok küçük olduğu yerlerde güneş panelleri işlevsiz kalacak ve uzay aracı enerjisi bitmiş bir şekilde duracakken imdadına 2. alternatif olan Radyoaktif maddelerin çürümesi yetişecek.
2. Radyoaktif Maddelerin Çürümesi
Bir golf topu boyutlarında yakıt kullanarak Uzay aracına yıllarca yetecek enerjiyi sağlamak için radyoaktif malzemelerin çürümesi ile üretilen ısıdan yararlanıyor.
Radyoizotop termoelektrik jeneratörleri olarak bilinen bir tür Radyoizotop güç sistemidir. Isı ve güç üretmek amacı ile Seebeck etkisi diye bilinen bir elektrik prensibini kullanabilmesi için plütonyum-238 gibi radyo aktif malzemeler kullanılır. Seebeck etkisi deyince aklına çok karmaşık bir şeymiş gibi geliyor olabilir ama sakin ol ! öyle değil.
Basitçe izah etmem gerekirse. Seebeck etkisi: İki yarı yalı iletken metalin bağlandığı zamandır. Eğer bir ucunu ısıtırsanız elektronlar sıcak olan metal ucundan soğuk olan metal ucuna geçiş yapacaktır.
Merakını gidermek için aşağıda NASA’ya ait çok güzel bir video var. Videoda bir radyoizotop termoelektrik jeneratörünün iç bileşenlerinde sergileniyor.
Uzay Sondalarının Avantajları ve Dezavantajları
Yukarda bahsettiklerimden aklında az çok bunlar belirmiştir ama ne olur ne olmaz bir daha birlikte üstünden geçelim.
Uzay sondasının Avantajları
- Fiyat: Bu projelerin yapılması öyle ucuz değil milyonlarca dolar para gerekiyor ama yine de uzaya uzay mekiği ve astronot göndermekten çok daha hesaplı neden mi basit öncelikle uzay mekikleri daha büyükler ve insan yani astronot taşıdıkları için kimyasal kullanamıyorlar bu da uzay mekiği yazımızda bahsettiğimiz yakıt tanklarına ve içlerine 500 bin galon sıvı oksijen ve hidrojene koymanız gerekiyor ve katı yakıtlardan hiç bahsetmiyorum bile.
- Az öncede söylediğim gibi insanları ve onların yemek gibi temel ihtiyaçlarını taşıdıkları için fazladan alana gerek var ve bu insanlar sınırlı yiyecekler ile en fazla nereye kadar gidebilirler ki.
- Hadi diyelim insanları gönderdik güneşe ve uzayın derinliklerinin yanı sıra bazı gezegen ve kayan yıldızlardan da veri toplama görevine giden uzay araçları buraya dayanıklı ama insanlar değil yani adamı güneşe biraz yaklaştırsanız yanarak ölecek ama aynı mesafeye uzay aracı yollarsanız pek sorun yaşanmayacak.
- İçerisnde İnsan olmadığı için olası can kayıpları da sıfıra indirilmiş olur.
Uzay Sondasının Dezavantajları
- Bir insanın oraya gitmesi ile bir aracın gitmesi aynı şey değil yukarda dedim belki insanlar dayanamazlar ama insanların oraya gitmiş olmasının verdiği heyecanı ve ümidi veremeyecekler. Ayrıca yerinde görmek ayrı araçlar aracılığı ile çekilen fotoğraflara bakmak ayrı. 🙂
- Bu uzay araçları bir bozuldu mu daha tamir etmek gibi bir şansımız yok maalesef her şey çöpe gitmiş olacak çünkü kim oraya gidip te tamir işlemini yapacak. Bu pekte mümkün değil
- Yukarda dediğim gibi tamir etmek pekte mümkün değil tamir etmek gibi yenilemekte pek mümkün değil bu nedenle bir çok uzay sondası eski model ekipmanlar kullanıyor. Yanlış anlama bu aletler kötü değil ama en yeni modelleri kadar da iyi değiller.
- Bozulduğunda tamir etmenin mümkün olmadığını söyledim bozulan araçlar uzayda kalarak uzay kirliliğine de neden olmakta bu size pekte önemli gelmeye bilir ama gelecekte dünya için büyük bir sorun olacak.
Uzaya Gönderilen Bazı Uzay Sondaları
Bu macerayı başlatan ilk uzay sondası Sovyetlerin ait olan Sputnik 1 muhtemelen duymuşsundur. Spuntik 1 4 Ekim 1957’de yörüngeye oturtuldu. Bu sırada Amerikalılar ‘da boş durmadılar tabi onlarda Explorer 1 yaptılar ve 31 Ocak 1958′ de uzaya yolladılar. Explorer 1 sayesinde ilk uzay deneyimini yaşaya bildi Amerikalılar fakat bu daha başlangıçtı.
Bu iki uzay sondası ile birlikte filimler bile konu olan uzay yarışı başladı. Aslında uzay açısında oldukça iyi de oldu çünkü bu sayede uzay teknolojileri o zamana kadar görülmemiş bir hızda gelişmeye başladı.
Uzaya çıkıldığına göre şimdi sıra aya ve diğer gezegenlere geldi ne de olsa uzayda keşfedilmeyi bekleyen sayısını tahmin dahi edemeyeceğin kadar yer ver. Sovyetler Birliğinin ayın yüzeyine indirmek için geliştirmiş olduğu Luna 1 (Rüya) uzay sondası 1959 senesinde aya iniş yapamamış olsa bile ayın 5.950 km yakınından geçerek aya yaklaşan ilk uzay sondası oldu. Amerikalılar bu sefer Ruslardan bir tık gerisinde kalaraktan geliştirdikleri Pioneer 4 uzay sondası ayın 60,000 km yanından geçti.
Aya çarparaktan da olsa ilk iniş yapan uzay sondası Luna 2′ dir. Luna 2 Sessizlik Denizi‘nin batısına Aristides, Arşimet ve Autolycus kraterlerinin yanına çarparak ay yüzeyine temas eden ilk insan yapımı nesne oldu. Rusların bir diğer sondası olan luna 3 ise Ayın Öteki yüzünü ilk fotoğraflama unvanına sahip oldu.
Mariner Uzay Sondaları
Dünya dışında bir gezegeni ilk defa gözlemleyen uzay sondası Amerikalıların Mariner 2 uzay aracı oldu. Mariner 2 Merkür’e gidip Merkür’ün gerçekten sıcak olduğunu doğruladı.
14 Temmuz 1965 günü Mariner 4 uzay sondası marsı geçerek dünyanın dışında bir gezegenin görüntüsünü çeken ilk uzay sondası olmuştur. Mariner 9 aracı ise 1971’de marsın yörüngesine giderek ilk defa başka bir gezegenin yörüngesine giren insan yapımı nesne oldu ayrıca güneş sisteminin bilinen en büyük volkanı ve dağ olan Olympus Mons ‘da dahil olduğu bir çokkare yakalamıştır.
Voyager 1 sondası
En ünlü ve en uzağa giden uzay sondası Voyager 1 sondasını muhtemelen duymuşsundur duymadıysan sorun değil şimdi öğrenmiş olacaksın. Voyager 1 uzay aracı fırlatıldığı 1977’den beri Jüpiter ve Satürn’ün yanından geçerek yolculuğuna devam ediyor. Samanyolu galaksisinin sınırlarına doğru giden Voyager 1’in hızı saate 62140 km ve şu anda Güneşten 20 milyar kilometre civarında bir uzaklıkta. Voyager 1 2025 yılına kadar görevine devam edecek ve sonra uzay çöplerinin arasına karışmış olucak.
Venera 7 sondası
Sovyetler birliğinin Venüs’e gönderdiği Venera 7 uzay sondası başka bir gezegene yumuşak iniş yapan ve daha da önemlisi başka bir gezegenden dünyaya veri aktarımı yapan ilk uzay aracı olmuştur. Venera 7 uzay aracı 1970 yılında uzaya fırlatıldı.
Huygens sondası
Avrupa uzay ajansının yapmış olduğu Huygens sondası Satürn’ün uydularından en çok yaşamın olma ihtimalinin bulunduğu uydusu Titan’a yönelik yapılan Cassini-Huygens görevinin bir parçasıydı. Huygens görevi yörüngede hareket etmek olan Cassini’den 25 Aralık 2004’te ayrıldı ve 14 Ocak 2005’te Titana inişini yaptı. Huygens şu ana dek dünyaya toplamda 350 fotoğraf gönderdi.
Spirit ve Opportunity Sondaları
Marsın yüzeyini ve jeolojik yapısını incelemesi için marsın keşif izcileri Spirit ve Opportunity gönderildiler. 2003 yılında fırlatılan bu uydular 2004 yılında hedeflerine ulaştılar. 24 ocak 2007’de uzaydaki 3.yıllarını da tamamlamış oldular. Opportunity 6 Şubat 2007 tarihine kadar Mars yüzeyinde 10 km ilerleyebilmiştir.
Parker Solar Probe (PSP) Sondası
Güneşe en fazla yaklaşmış insan yapımı nesne olan NASA’nın Parker Solar Probe (PSP) sondasıdır. Nasanın Parker Solar Probe sondası milyonlarca yıllık güneşimizin 15 milyon mil yakınından geçerek bir çok veri topladı. Bu veriler şu ana dek bilinmeyen bir çok bilgiyi ve gizemi açığa kavuşturdu. Topladığı bilgiler ile güneş rüzgarının yapısından manyetik alan çizgilerine kadar bir çok merak edileni ve bilinmeyeni açığa çıkardı.
Bunlardan biri de :Güneş’in etrafındaki manyetik hareketlilik ve enerji yüklü parçacıkların telekomünikasyon sistemlerine ve uydulara zarar verdiği ve bu nedenle elektrik kesintilerine neden olduğu gerçeğinin PSP’nin yapmış olduğu keşiflerin sayesinde ileride yapılabilecek önlemleri belirlenebilmesine yardım etti. Bu sayede Dünya’mızın bu olaylardan daha az etkilenmesi ve zararın minimuma indirilebilecek.
NASA’nın Parker Solar Probe (PSP) 2018 yılında güneşe dokun misyonu ile fırlatılmıştı ve PSP 14 yıl daha görev yapacak.
Dawn Sondası
Asteroid kuşağında bilinen 3 proto-gezegeninden (yeni oluşmaya başlamış o yüzden normal gezegenden küçük olan gezegen türü) ikisi olan Vesta ve Ceres’i incelemesi için NASA tarafından 2007 yıllının eylül ayında başlatılan uzay sondasıdır Dawn sondası. Dawn sondası 1kasım 2018’de emekliye ayrılmıştır ve 2. hedefi olan Cüce gezegen Ceresin’in yakınlarında serbest bir şekilde hareket etmektedir.
Her iki dünya dışı cisminde yörüngesine giren ve Vesta ile Ceres’i ziyaret eden ilk insan yapımı nesnedir. Bunu yanı sıra 2015 yılının temmuz ayında New Horizons uzay aracının Plüton’dan yakın geçiş yapmasından bir kaç ay öne yani 2015 yılının mart ayında Cersin yörüngesine girerek bir cüce gezegenin yörüngesine giren ilk uzay aracı olmuştur.
Dawn 16 temmuz 2011’de Vestanın yörüngesine giriş yaptı. Vesta da 14 aylık gözlem görevini 2012’nin sonlarında bitirdi ve Cersi Ye doğru yola çıkmak için ayrıldı. 6 mart 2015’te Ceres’in yörüngesine vardı. Nasa 3. bir hedefe daha gitmesini düşündü ama sonra vaz geçip yakıtı bitinceye dek Ceresin etrafında kalmasına karar verdi ve 19 Ekim 2017’de NASA sondanın hidrazin yakıtı bitene dek görevi uzattığını duyurdu.1 kasım 2018’de Nasa Dawn aracının hidrazin yakıtının bitiğini ve bu neden ile görevinin sona erdiğini duyurdu. Araç hala Ceres’in yakınlarında serbest hareket etmektedir.
Uzay Sondasıyla İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Uzay sondası dünyaya geri döner mi?
Bazı uzay sondalarında araçlar geri dönse de bazı uzay sondaları dönmemek üzere çıkarlar yolculuklarına.
Uzay sondası insansız mı?
Uzay sondalarının en büyük avantajlarından biride içlelrinde insan bulunmayışları. Böylece hem olası can kayıplarını önlerken hem de maliyeti olabildiğince düşürmüş oluyoruz. Kısaca evet insansız.
Uzay Sondası Nedir Kısaca (Sonuç)
Eğer yazıyı okumadan buraya geldiysen yazıyı okumanı tavsiye ederim ama yok benim acelem var dersen buradan devam. Öncelikle uzay sondasını kısaca tanıtıyım. Uzay sondası nedir : Uzay aracının uzayda ve uzaydaki cisimlerden veri toplamak için gitmesine ve görevin tamamına uzay sondası denir. Peki uzay sondasını neden göndeririz bir çok nedeni detayıyla yukarıda var ama kısaca uzaydan veri toplamak, yaşanabilir bir gezegen bulmak ve de yaşam var mı diye bir bakmak. Ama uzay sondalarının avantajları ve dezavantajları da bulunmakta.
Uzay sondalarının avantajı insanların yapamayacağı ve uzakta bulunan görevleri yapabiliyor olmasıdır. en büyük dezavantajı yolda bozuldu mu orda kaldı tamir etmesi için birini de yollayamayacağınız için görevi o an bitmiş olur. Bu araçların hareket edebilmesi için bir güç kaynağına ihtiyaç duymaktalar. Bu ihtiyaçı da 2 farklı yöntemle gidermekteler. 1. Güneş paneli güneşin olduğu yerde işe yarar olmayan yerde 2. kaynak olan Radyoaktif maddelerin çürümesi sayesinde ortaya çıkan ısıdan elektrik üretilmesi kullanılır. Her şeyin bir ilki vardır bu sektörün ilkleri de hemen bu başlığın üstündeki başlıkta. Uzay sondası nedir yazımızın sonuna geldik daha fazlası için bildirimleri açmayı unutma
Daha fazla okumak için bildirimlere izin ver (Masa üstünde isen zil butonunu bas alt köşede:)) (Mobildekiler aşağıdaki abone ol butonuna basarak bildirimleri açabilirsin. Bu yazılar kaçmaz:))
